به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، آخرین جلسه همایش «کرسی آزاداندیشی» با عنوان «علوم انسانی اسلامی» امروز چهارشنبه یکم دی‌ماه از ساعت 13:15 با حضور آیت‌الله مهدی هادوی‌تهرانی در محل دانشگاه تهران برگزار شد و وی به بررسی موضوع اجتهاد پویا و تحول در علوم انسانی پرداخت.
آیت‌الله هادوی‌تهرانی در ابتدای این نشست با اشاره به پیشینه طرح این مباحث اظهار کرد: سخن از اجتهاد پویا یا پویایی اجتهاد مطلبی است که در نیمه قرن اخیر مکرر در زبان کسانی که جزء پیشگامان اندیشه اسلامی بوده‌اند، مطرح شده است. برای پاسخ به پرسش‌های امروزی باید به امر اجتهاد که ریشه‌ای عمیق در تاریخ اسلام دارد توجه شود.
عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) افزود: اسلام پس از نبوت در قالب امامت و سپس اجتهاد به حیات خود ادامه داده است؛ زیرا اسلام دین خاتمیت بوده است و ادامه این دین با امامت مطرح شده و سپس خود را در جامه اجتهاد نشان داده است.
وی با بیان اینکه اجتهاد یک شیوه خاص برای رسیدن به نتایجی خاص است، عنوان کرد: اجتهاد در دوره و زمان خاص صرفا به احکام دینی مربوط می‌شد و آن‌را به تحصیل ظن به احکام شرعی تفسیر می‌کردند؛ منظور از تحصیل ظن یعنی اینکه اصولیون ما معتقد بودند اجتهاد به علم را پیدا نمی‌کند و باید به ظن اکتفا کرد. اما با توجه به مسئله پویایی اجتهاد باید این تعریف را تغییر داد.
وی اضافه کرد: در خصوص اجتهاد پویا با دو نکته روبرو هستیم؛ اولی حوزه اجتهاد و دومی روش‌های اجتهاد است؛ به همین خاطر است که دایره اجتهاد را می‌توان توسعه داد. به همین خاطر نیازمند نظریه‌پردازی جهت توسعه دامنه اجتهاد هستیم و مسئله علوم انسانی و اسلامی‌سازی ما را به توسعه اجتهاد ترغیب می‌کند و در ذیل این مباحث علوم انسانی اسلامی مطرح می‌شود.
رئیس مؤسسه رواق حکمت با طرح این پرسش که آیا اسلام در خصوص علوم انسانی نظریه‌پردازی کرده است، گفت: آنچه پیداست این است که اسلام در حوزه اندیشه اسلامی نظریه‌پردازی‌هایی را انجام داده است، اما در خصوص روش‌ها و نحوه رسیدن به علوم اسلامی انسانی کاری صورت نگرفته است.
وی با بیان اینکه در حدود بیست سال پیش نظریه‌ای تحت عنوان اندیشه مدون در اسلام مطرح شد، اظهار کرد: طرح این نظریه به این مقصود بود که اسلام در حوزه علوم انسانی چه مطالبی را می‌تواند عرضه کند و با چه روش‌هایی. به طور کلی این نظریه به دنبال یک نظام و یا دستگاه نظام‌مند نسبت به مفاهیم اسلام است.
وی با تأکید بر اینکه در نظریه اندیشه مدون در اسلام یک سری مقدمات کلامی مطرح است، بیان کرد: از این مقدمات می‌توان چنین برداشت کرد که اسلام به عنوان دین خاتم، پیام خداوند را درباره تمامی مسائلی را که انسان نیازمند به آن بوده است، می‌آورد. از طرف دیگر حقایق اسلامی وابسته به زمان و مکان خاصی نبوده اما در یک زمان و مکان خاصی بروز و ظهور پیدا کرده و در یک ظرف خاصی ارائه شده‌اند.
آیت‌الله هادوی تهرانی اضافه کرد: امروزه اندیشمندان اسلامی با بررسی متون اسلامی باید به این ظرف مکان و زمان توجه داشته باشند. بنابراین ما باید نگرش و نگاه جزءگرایانه را به نگاه سیستمی و کل‌گرا تغییر بدهیم؛ زیرا بسیاری از احکام ما تابع زمان، مکان و شرایط خاص بودند.
وی در توضیح بیشتر نظریه اندیشه مدون بیان کرد: ما باید درباره عناصری که در دین اسلام با آن‌ها مواجه هستیم، ارتباط منطقی برقرار کنیم؛ به عنوان مثال اقتصاد و مدیریت یک مبانی فلسفی دارند که در دل آن‌ها یک گزاره‌های «هست» داریم و یک نوع گزاره‌های «بایدی». گزاره‌های «هست» ناظر به واقعیت و گزاره‌های «بایدی» ناظر به ارزش.
رئیس مؤسسه رواق حکمت تصریح کرد: در کنار این دو اصل فلسفی دو قاعده «اصول مسلم» و «اهداف» مطرح هستند که از طریق آن ما باید به مکتب و نظام برسیم. از طریق مکتب و نظام به حقوق ثابت می‌رسیم که همان احکامی هستند که از اجتهاد منبعث می‌شوند.
عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) در پایان اظهار کرد: این عناصر به تناسب موقعیت رنگ خاص خودشان را می‌گیرند که به این عناصر موقعیتی و نظام را به یک سازوکار دست می‌یابیم که از دل آن به حقوق متغیر می‌رسیم. در این حالت هم خود فقاهت توسعه می‌یابد و هم بین کار فقهاتی، فلسفی و کلام ارتباط برقرار می‌شود. از ارتباط میان کلام، فقه، فلسفه و علوم انسانی به علوم اسلامی انسانی دست پیدا خواهیم کرد.
